RAŠKA: naselja, poreklo stanovništva, običaji

Predeona celina Raške predstavlja centar na kojem je nastala i odakle se širila stara srpska srednjovekovna država. To je u geografskom pogledu sliv reke Raške, oivičen sa severa planinskim vencima Golije i Javora, sa zapada Pešterskom visoravni, juga Rogoznom i sa istoka rekom Ibar. Obrađeno je 202 naseljena mesta. Gradu Novom Pazaru pripada 99 naselja: Aluloviće, Bajevica, Banja, Bare, Batnjik, Bekova, Bele Vode, Boturovina, Brđani, Brestovo, Varevo, Vever, Vidovo, Vitkoviće, Vojkoviće, Vojniće, Vranovina, Vučiniće, Vučja Lokva, Golice, Gornja Tušimlja, Goševo, Građanoviće, Gračane, Grubetiće, Deževa, Dojinoviće, Dolac, Doljani, Dragočevo, Dramiće, Žunjeviće, Zabrđe, Zlatare, Ivanča, Izbice, Jablanica, Javor, Janča, Jova, Kašalj, Kovačevo, Kožlje, Koprivnica. Kosuriće, Kruševo, Kuzmičevo, Leča, Lopužnje, Lukare, Lukarsko Goševo, Lukocrevo, Miščiće, Mur, Muhovo, Negotinac, Novi Pazar, Odojeviće, Okose, Osaonica, Osoje, Oholje, Pavlje, Paralovo, Pasji Potok, Pilareta, Pobrđe, Požega Požežina, Polokce, Pope, Postenje, Prćenova, Pusta Tušimlja, Pustovlah, Radaljica, Rajetiće, Rajkoviće, Rajčinoviće, Rajčinovićka Trnava, Rakovac, Rast, Sebečevo, Sitniče, Skukovo, Slatina, Smilov Laz, Srednja Tušimlja, Stradovo, Sudsko Selo, Tenkovo, Trnava, Tunovo, Hotkovo, Cokoviće, Čašić Dolac, Šavci, Šaronje i Štitare; opštini Raška - 19: Belo Polje, Biočin, Boroviće, Vrtine, Gnjilica, Draganići, Kraviće, Kućane, Lukovo, Milatkoviće, Nosoljin, Orahovo, Panojeviće, Plavkovo, Plešin, Raška, Sebimilje, Supnje i Trnava; opštini Tutin - 13: Blaca, Brniševo, Gluhavica, Kovači, Morani, Nadumce, Namga, Piskopovce, Pokrvenik, Raduhovce, Ruđa, Smoluća i Crkvine; opštini Sjenica - 5: Zabrđe, Lijeva Reka, Milići, Crčevo i Šare; opštini Leposavić - 27: Bare, Beluće, Berberište, Borova, Vračevo, Vuča, Gnježdane, Gornji Krnjin, Grkaje, Gulije, Desetak, Donji Krnjin, Duboka, Ibarsko Postenje, Jošanica, Kamenica, Košutica, Kruševo, Kutnje, Plakaonica, Popovce, Potkomlje, Pridvorica, Rvatska, Seoce, Trebiće i Crveni; opštini Zvečan - 28: Banov Do, Banjska, Banjska Reka, Banjski Suvi Do, Bresnica, Valač, Vilište, Grižani, Doljane, Žerovnica, Žitkovac, Zvečan, Izvori, Jankov Potok, Joševik, Kamenica, Korilje, Kula, Lipovica, Lovac, Lozište, Lokva, Mali Zvečan, Matica, Meki Do, Oraovica, Rudine i Sendo; Zubinom Potoku - 5: Vitakovo, Jagnjenica, Kozarevo, Rujište i Čabra; i gradu Kosovska Mitrovica - 6, od kojih su dva u srpskoj opštini Severna Mitrovica: Gornji Suvi Do i Donji Suvi Do, a četiri u opštini Južna Mitrovica: Vidomirić, Gornje i Donje Vinarce i Gušavac.